Ardahan’da Göç: Tarihsel, Sosyo-Ekonomik ve Kültürel Boyutları

Ardahan, Türkiye’nin kuzeydoğusunda, Kafkasya’ya açılan stratejik bir sınır ili olarak tarih boyunca farklı göç hareketlerine sahne olmuştur. 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı, Cumhuriyet dönemi sınır politikaları, kırsal ekonominin sınırlılıkları ve modern dönemdeki işsizlik sorunları Ardahan’dan hem iç hem de dış göçlerin yaşanmasına yol açmıştır.

 

Bu yazım da  Ardahan’da göçün tarihsel arka planı, sosyo-ekonomik nedenleri ve kültürel etkileri bahsetmek istiyorum 

 

Göç olgusu, bireylerin ve toplulukların sosyo-ekonomik yaşamını şekillendiren en önemli süreçlerden biridir. Türkiye’nin doğu illerinden biri olan Ardahan, coğrafi konumu, ekonomik yapısı ve demografik özellikleri nedeniyle uzun yıllardır göç veren bir il konumundadır. Bu makale, Ardahan’da göçün nedenlerini ve sonuçlarını tarihsel bağlamdan günümüze kadar ele almayı amaçlamaktadır.

 

Osmanlı-Rus Savaşları (1877-1878): Ardahan, bu dönemde sınır hattında yer aldığı için nüfus hareketlerine sahne olmuş, bölge halkının bir kısmı Anadolu içlerine göç etmiştir.

 

Cumhuriyet’in İlk Yılları: Sınır güvenliği ve ekonomik kalkınma politikaları, Ardahan’ın göç veren bir bölge olmasını engelleyememiştir.

 

1950 Sonrası: Tarım ve hayvancılığa dayalı ekonominin yetersizliği nedeniyle yoğun göç hareketleri yaşanmış, özellikle büyükşehirlere ve Avrupa ülkelerine işçi göçü gerçekleşmiştir.

 

İç Göç: Ardahan’dan İstanbul, Ankara, Bursa, Kocaeli ve İzmir gibi illere yoğun göç olmuştur. Genç nüfusun büyük kısmı eğitim ve iş için bu kentlere yönelmiştir.

 

Dış Göç: 1960’lı yıllardan itibaren Avrupa’ya (özellikle Almanya, Fransa, Hollanda) işçi göçü kapsamında Ardahan’dan önemli sayıda vatandaş gitmiştir.

 

Göç nedeniyle Ardahan kırsalında nüfus azalmış, bazı köyler tamamen boşalmıştır.

 

Kırsal üretimde gerileme yaşanırken, kent merkezinde sınırlı bir nüfus yoğunluğu oluşmuştur.

 

Göç eden Ardahanlılar, il dışında kurdukları derneklerle hemşehrilik bağlarını sürdürmüş ve memleketlerine ekonomik destek sağlamışlardır.

 

Göç, Ardahan kültürünün Türkiye’nin büyük şehirlerine taşınmasına aracılık etmiştir.

 

Gurbetçilerin yaz aylarında memleketlerine dönmesi, Ardahan’da “mevsimlik tersine göç” olgusunu ortaya çıkarmıştır.

 

Göçmenlerin gönderdiği maddi katkılar, yerel ekonomiye önemli bir girdi sağlamıştır.

 

Günümüzde Göç ve Ardahan’ın Demografik Yapısı

 

TÜİK verilerine göre Ardahan hâlen Türkiye’nin göç veren illeri arasındadır.

 

İl nüfusunun büyük kısmı il dışında yaşamaktadır. Bu durum, Ardahan’da yaşlı nüfus oranını artırmış, genç nüfusun ise giderek azalmasına yol açmıştır.

 

Sınır ili olması nedeniyle Gürcistan’dan küçük çaplı göç hareketleri de gözlemlenmektedir.

 

Ardahan, tarihsel süreçten günümüze kadar yoğun göç veren illerden biri olmuştur. Ekonomik imkânsızlıklar, işsizlik ve coğrafi zorluklar bu göçün başlıca sebepleridir. Göç, bir yandan Ardahan’ın kırsal yapısını zayıflatırken, diğer yandan büyük şehirlerde güçlü bir Ardahanlı diasporasının oluşmasına katkı sağlamıştır. Gelecek dönemde göçün etkilerini azaltmak için Ardahan’da istihdamı artırıcı yatırımlar, tarım ve hayvancılığı destekleyen politikalar ile turizm potansiyelini harekete geçirecek projelerin hayata geçirilmesi önem arz etmektedir.