15 Eylül, Azerbaycan’ın başkenti Bakü’nün kurtuluş yıl dönümü

15 Eylül, Azerbaycan’ın başkenti Bakü’nün kurtuluş yıl dönümü olarak kutlanıyor. 1918 yılında Osmanlı Devleti, Bolşevik ve Ermeni işgali altında bulunan Bakü’ye Kafkas İslam Ordusu’nu göndererek şehri işgalden kurtardı. 

 

Enver Paşa ve Turan Ideali

 

Kafkas İslam Ordusu’nun temelleri, 26 Şubat 1918’de atıldı. Osmanlı Harbiye Nazırı Enver Paşa, Turan hayalini gerçekleştirmek ve Kafkaslarda Osmanlı etkisini tesis etmek amacıyla özel bir ordu kurulmasını emretti. Ordunun komutanlığına kardeşi Nuri Paşa getirildi. Doç. Dr. Bilici, ordunun kuruluş amacının hem İslam kardeşliğini hem de Turan idealini hayata geçirmek olduğunu vurguluyor.

 

Mart Olayları ve Azerbaycan’ın Yardım Talebi

 

1918 yılının Mart ayında Bakü’de Ermeni ve Bolşevik birlikleri, binlerce Müslüman Türk’ü katletti. “Mart Olayları” olarak bilinen bu kıyım, Azerbaycan halkında derin yaralar açtı. Aynı yılın 28 Mayısında Azerbaycan bağımsızlığını ilan etti, ancak yeni devletin dış saldırılara karşı koyabilecek bir ordusu yoktu.

 

Bu kritik dönemde, Azerbaycan’dan Osmanlı’ya yardım talebi geldi. Enver Paşa, kardeşi Nuri Paşa’ya emir vererek Kafkas İslam Ordusu’nu kurdu ve Azerbaycan’ın kurtuluşu için harekete geçirdi.

 

Alman Baskısına Rağmen Harekât

 

Almanya, Osmanlı’nın Kafkaslarda güçlenmesini istemiyor, Nuri Paşa’ya Bakü’ye ilerlememesi yönünde baskı yapıyordu. Ancak Osmanlı Devleti, Azerbaycan Türklerini koruma görevini öncelik olarak gördü. Nuri Paşa, Alman baskısına rağmen Enver Paşa’nın direktifleri doğrultusunda harekâtı sürdürdü.

 

Gence’den Bakü’ye: Ordunun İlerlemesi

 

Kafkas İslam Ordusu, ilk olarak Gence’yi güvence altına aldı ve Azerbaycan hükümetiyle koordinasyon sağladı. Ardından Şamahı, Kürdemir ve Salyan bölgelerinde Ermeni ve Bolşevik kuvvetlerine karşı önemli başarılar elde edildi. Yerel halkın desteği ordunun ilerleyişinde kritik rol oynadı; Azerbaycan Türkleri, Osmanlı askerlerini kurtarıcı olarak karşıladı.

 

Bakü Harekâtı ve Zafer

 

15 Eylül 1918 tarihinde Nuri Paşa komutasındaki Kafkas İslam Ordusu, Bakü üzerine kesin taarruza geçti.

 

Süre: 30 saatlik muharebe

 

Kayıp: 1.130 şehit

 

Sonuç: Bakü, Bolşevik ve Ermeni işgalinden kurtarıldı

 

 

Bugün Azerbaycan’da Bakü, Gence, Şamahı ve Şeki şehirlerinde Türk şehitlikleri bulunuyor ve bu şehitlikler Azerbaycan Hükümeti tarafından korunuyor.

 

Milli Mücadeleye Katkı

 

Kafkas İslam Ordusu’na bağlı bazı tümenler, Osmanlı’nın bölgeden çekilmesinin ardından Anadolu’ya geçti.

 

5. Kafkas Tümeni: Amasya’da konuşlandı, Pontus Rum çetelerine karşı bölgede asayişi sağladı. İkinci İnönü ve Sakarya Meydan Muharebesi’nde görev aldı.

 

15. Tümen: Samsun üzerinden Anadolu’ya geldi, Büyük Taarruz’da Yunan cephesini açan ilk tümen oldu.

 

 

Bu şekilde Kafkas İslam Ordusu’nun tecrübeli askerleri, Türk milletinin Milli Mücadele sürecine doğrudan katkı sağladı.

 

15 Eylül, Azerbaycan’da “Bakü’nün Kurtuluş Günü” olarak kutlanıyor ve bu tarih, Azerbaycan’ın bağımsızlığının güvence altına alındığı, Türk askerî tarihinin ise önemli bir dönüm noktası olarak kabul ediliyor.