Prof. Dr. Ramazan KORKMAZ
  Güncelleme: 29-05-2019 00:30:00   26-05-2019 22:33:38

Asya'nın Söndürülen Kandili: Uluğ Bey Medresesi

KÜNİB Taşkent Eğitim Fuarı kapsamında, katılımcı rektörlerimiz ve üniversite temsilcilerimizle medeniyet kaynaklarımızın kökleri ile de buluşma fırsatı bulduk. Buhara ve Semerkant seyahatleri, bizim için tam bir iç muhasebeye dönüştü; modern tıbbın babası İbni Sina, matematik ve algoritmanın üstadı Harezmi, akılcı din anlayışının öncüsü İmam Maturidi, araştırmacı ruhun vicdanı Buharî, gönüller sultanı Yusuf Hemedani ve Bahaüddin Nakşibendî, şiirin üstadı Ali Şir Nevai ve daha nice büyük zatlar, bu kutsal topraklarda yetişmiş ve Asya'nın kandilleri olarak insanlığa ışık saçmışlardı.

 

Bu seyehatin şüphesiz en trajik öyküsü, bir rüyadan arta kalmanın hüznüyle bizi karşılayan görkemli Uluğ Bey Medresesi 'nde yatmakta idi. Bugün üç ayrı kampüsü içine alacak netlikte mükemmel bir yapı olan Uluğ Bey Medresesi, 1417-21 yıllarında tamamlanır. 

 

Emir Timur'un torunu Uluğ Bey, devrin en önemli matemetik ve astronomi bilginlerinden biridir ve Bursalı Kadızade Rumî, Cemşid, Ali Kuşçu gibi devrin en büyük 70 alimini bu medresede toplar. Medresedeki teorik bilgiyi realize etmek için Semerkant yakınlarında, bugün bile gıpta edilecek o devrin en modern rasathanesini kurar ve kendi buluşu olan Suds--ı Fahrî, Rub-ı Daire gibi aletlerle bir yılın 365 gün 6 saat 10 dakika ve 8 saniye olduğunu söyler. 

 

Bugünkü en son teknoljik aletlerle yapılan ölçümler ile aradaki farkın bir dakikadan az olduğu düşünülürse, devri için nasıl bir değer olduğu daha iyi anlaşılır. Fuat Sezgin hoca, Bilim Tarihi çalışmasında bu rasathaneye şöyle vurgu yapar; “Kurduğu rasathane, çağının en modern usullerle gözlem yapan, araştıran, inceleyen, bilimin aydınlığını yayan bir ilim irfan merkeziydi.” Semerkant bu yönüyle dünyann en mühim bilim ve ticaret merkezlerinden biri olur. Fakat bilimsel ve insanî gelişmeleri kurmak kadar onu korumak, sürdürmek ve ileri boyutlara taşımak da önemlidir. Gelişme ve ilerleme her şeyden önce zihniyet sorunudur; zihnin ve vicdani gelişmemiş insanlara/ toplumlara büyük hakikatlerden ve bilimsel vizyondan bahsetmek, talihsizliktir ve sizinle olay ederler. Nitekim Uluğ Bey'i aynı meşum son beklemektedir. 

 

Savaşlar, kişisel ihtiraslar ve özellikle 'ilmi-i nücûm' ve 'cinlerle uğraşıyor' denerek devrin yobaz mollaları tarafından dışlanan Uluğ Bey, ne acı ki, oğlu tarafından öldürtülmüştür. O sıralar Uluğ Bey Medresesi'nde, genç bir araştırmacı olan Ali Kuşcu, artık Semarkant'ta yaşanamayacağını anlayınca; toparladığı eserlerle birlikte gizlice Tebriz'e oradan da Fatih Sultan Mehmed'in özel daveti üzerine Istanbul' a gelir, büyük bir törenle karşılanır ve Ayasofya Medresesi'ne aylık 200 altın ücretle müderris olarak atanır, dersler verir. Bilim, kendisine değer veren insanları ve toplumları yücelten bir değer olduğu için bu sefer Osmanlı Devleti'nin yıldızı parlamaya ve dünyaya ışık saçmaya başlar. Fakat Uluğ Bey 'in öldürülmesi ve diğer aydınların da bertaraf edilmesiyle Asya'nın kandilleri bir bir söner ve sonra zulüm ve karanlık dönem/leri başlar. Hayat , aydınlıkla karanlığın, adaletle zulmün ve nihayet yaşamın ve ölümün mücadelesidir.

 

Biz yaşarken gücümüzü daima aydınlıktan, adaletten ve hayattan yana kullanmalıyız; daima adaletin, aydınlığın ve hakkaniyetin yanında olmalıyız. Çünkü kötülük bulaşıcıdır ve çabucak yayılır; kötülük ve adaletsizlik yalnızca onu yapanları değil bütün insan türünü ilgilendiren felaket sonuçlar doğurur. Nitekim, 27 Ekim 1449 günü Semerkant'ta Uluğ Bey kandilinin söndürülmesi, bütün Asyanın karanlıkta kalma nedenlerinden biridir. Şimdi bütün bu olanlardan ders alma ve Doğu'nun/ Asya'nın kandillerini yeniden yakma vaktidir; zira meşhur sözdür; "Yiğit düştüğü yerden kalkar..."

  • Bu yazı 7195 defa okunmuştur.
  FACEBOOK YORUM
Yorum

  YAZARIN DİĞER YAZILARI

PUAN DURUMU
Takım O G M B A Y P AV
1 Galatasaray 30 26 1 3 68 20 81 +48
2 Fenerbahçe 30 25 1 4 79 25 79 +54
3 Trabzonspor 30 15 11 4 51 40 49 +11
4 Beşiktaş 30 14 12 4 40 36 46 +4
5 Kasımpaşa 30 12 11 7 53 55 43 -2
6 Başakşehir FK 30 12 12 6 38 35 42 +3
7 Çaykur Rizespor 30 12 12 6 36 47 42 -11
8 Antalyaspor 30 10 9 11 35 33 41 +2
9 Adana Demirspor 30 9 9 12 46 39 39 +7
10 Alanyaspor 30 9 9 12 38 42 39 -4
11 Sivasspor 30 9 10 11 36 43 38 -7
12 Samsunspor 30 10 14 6 35 41 36 -6
13 Kayserispor 30 10 11 9 36 43 36 -7
14 MKE Ankaragücü 30 7 11 12 36 39 33 -3
15 Hatayspor 30 7 11 12 36 40 33 -4
16 Konyaspor 30 7 11 12 31 42 33 -11
17 Gaziantep FK 30 8 15 7 34 44 31 -10
18 Fatih Karagümrük 30 7 14 9 34 38 30 -4
19 Pendikspor 30 7 15 8 34 61 29 -27
20 İstanbulspor 30 3 20 7 22 55 13 -33
Takım O G M B A Y P AV
1 Eyüpspor 27 21 5 1 64 23 64 +41
2 Göztepe 27 17 5 5 45 15 56 +30
3 Sakaryaspor 27 13 6 8 41 28 47 +13
4 Çorum FK 27 13 8 6 44 28 45 +16
5 Kocaelispor 27 13 8 6 39 31 45 +8
6 Bodrumspor 27 12 7 8 35 19 44 +16
7 Boluspor 27 12 8 7 26 28 43 -2
8 Bandırmaspor 27 11 8 8 37 24 41 +13
9 Gençlerbirliği 27 10 7 10 31 26 40 +5
10 Erzurumspor FK 27 10 7 10 26 21 37 +5
11 Ümraniyespor 27 9 12 6 32 39 33 -7
12 Keçiörengücü 27 8 11 8 24 33 32 -9
13 Manisa FK 27 7 10 10 33 33 31 0
14 Şanlıurfaspor 27 6 12 9 23 30 27 -7
15 Tuzlaspor 27 7 14 6 26 43 27 -17
16 Adanaspor 27 8 16 3 21 40 27 -19
17 Altay 27 5 19 3 12 55 15 -43
18 Giresunspor 27 2 21 4 12 55 7 -43
Takım O G M B A Y P AV
1 Esenler Erokspor 29 21 4 4 66 24 67 +42
2 Van Spor FK 29 19 5 5 48 29 62 +19
3 Bucaspor 1928 29 17 3 9 42 18 60 +24
4 1461 Trabzon FK 29 16 6 7 54 30 55 +24
5 Yeni Mersin İdman Yurdu 30 15 6 9 42 25 54 +17
6 Ankaraspor 30 13 6 11 38 26 50 +12
7 Ankara Demirspor 29 13 12 4 34 31 43 +3
8 Karacabey Belediye Spor 30 11 10 9 30 27 42 +3
9 Beyoğlu Yeniçarşıspor 29 12 13 4 33 29 40 +4
10 Diyarbekir Spor 29 11 11 7 32 29 40 +3
11 Hes İlaç Afyonspor 29 8 11 10 18 28 34 -10
12 Kırklarelispor 30 8 12 10 22 34 34 -12
13 Nazilli Belediyespor 30 10 13 7 35 49 34 -14
14 Altınordu 29 7 12 10 32 30 31 +2
15 Serik Belediyespor 30 7 13 10 23 33 31 -10
16 Zonguldak Kömürspor 29 7 15 7 28 48 25 -20
17 Kırşehir Futbol SK 30 5 19 6 27 57 21 -30
18 Bursaspor 29 5 16 8 22 48 20 -26
19 Adıyaman FK 29 3 21 5 19 50 14 -31
Takım O G M B A Y P AV
1 Kepezspor FAŞ 22 17 1 4 45 10 55 +35
2 Aliağa Futbol A.Ş. 23 16 0 7 40 11 55 +29
3 52 Orduspor FK 23 12 6 5 30 21 41 +9
4 Ayvalıkgücü Belediyespor 23 11 6 6 28 19 39 +9
5 Edirnespor 22 10 8 4 35 22 34 +13
6 K.Çekmece Sinopspor 23 9 8 6 33 23 33 +10
7 İnegöl Kafkas GK 22 8 6 8 23 23 32 0
8 Artvin Hopaspor 22 8 7 7 29 20 31 +9
9 Mardin 1969 Spor 22 9 9 4 28 24 31 +4
10 Karabük İdmanyurdu Spor 22 8 10 4 20 31 28 -11
11 Talasgücü Belediyespor 23 8 13 2 24 36 26 -12
12 Gümüşhanespor 23 4 10 9 16 34 21 -18
13 Kırıkkalegücü FK 22 5 12 5 13 29 20 -16
14 Malatya Arguvanspor 22 2 16 4 9 35 10 -26
15 Tarsus İdman Yurdu 22 2 17 3 15 50 9 -35
Tarih Ev Sahibi Sonuç Konuk Takım
 03/04/2024 Antalyaspor vs MKE Ankaragücü
 03/04/2024 Başakşehir FK vs Beşiktaş
 03/04/2024 Fenerbahçe vs Adana Demirspor
 03/04/2024 Galatasaray vs Hatayspor
 03/04/2024 Gaziantep FK vs Alanyaspor
 03/04/2024 İstanbulspor vs Çaykur Rizespor
 03/04/2024 Kayserispor vs Kasımpaşa
 03/04/2024 Konyaspor vs Trabzonspor
 03/04/2024 Samsunspor vs Pendikspor
 03/04/2024 Sivasspor vs Fatih Karagümrük
Tarih Ev Sahibi Sonuç Konuk Takım
 02/04/2024 Keçiörengücü vs Çorum FK
 02/04/2024 Şanlıurfaspor vs Sakaryaspor
 02/04/2024 Boluspor vs Gençlerbirliği
 02/04/2024 Manisa FK vs Bodrum FK
 03/04/2024 Tuzlaspor vs Ümraniyespor
 03/04/2024 Adanaspor vs Eyüpspor
 03/04/2024 Altay vs Bandırmaspor
 03/04/2024 Kocaelispor vs Göztepe
 04/04/2024 Erzurumspor FK vs Giresunspor
Tarih Ev Sahibi Sonuç Konuk Takım
 23/03/2024 Altınordu vs Esenler Erokspor
 23/03/2024 Ankara Demirspor vs Zonguldak Kömürspor
 23/03/2024 Beyoğlu Yeniçarşıspor vs 1461 Trabzon FK
 23/03/2024 Bursaspor vs Kırklarelispor
 23/03/2024 Nazilli Belediyespor vs Hes İlaç Afyonspor
 24/03/2024 Adıyaman FK vs Serik Belediyespor
 24/03/2024 Ankaraspor vs Diyarbekir Spor
 24/03/2024 Bucaspor 1928 vs Kırşehir Futbol SK
 24/03/2024 Karacabey Belediye Spor vs Van Spor FK
 24/03/2024 Bucaspor 1928 - Kırşehir Futbol SK Bucaspor 1928 ligde evindeki son 13 maçında hiç kaybetmedi  Bucaspor 1928 yenilmez
 24/03/2024 Adıyaman FK - Serik Belediyespor Adıyaman FK ligdeki son 14 maçında hiç kazanamadı  Serik Belediyespor yenilmez
 24/03/2024 Ankaraspor - Diyarbekir Spor Ankaraspor ligde evindeki son 15 maçında hiç kaybetmedi  Ankaraspor yenilmez
Tarih Ev Sahibi Sonuç Konuk Takım
 23/03/2024 İnegöl Kafkas GK vs 52 Orduspor FK
 23/03/2024 Kepezspor FAŞ vs Artvin Hopaspor
 24/03/2024 Aliağa Futbol A.Ş. vs Tarsus İdman Yurdu
 24/03/2024 Edirnespor vs K.Çekmece Sinopspor
 24/03/2024 Gümüşhanespor vs Mardin 1969 Spor
 24/03/2024 Karabük İdmanyurdu Spor vs Talasgücü Belediyespor
 24/03/2024 Kırıkkalegücü FK vs Malatya Arguvanspor
HABER ARŞİVİ
ŞANS OYUNLARI
BİZİ TAKİP EDİN
GAZETEMİZ
YUKARI