Necmettin Aslan

Güncelleme: 16-01-2025 21:18:00 16-01-2025 21:10:00

Gerçekliğini Kaybeden Doktirin Brejnev Doktrini

Tweetle
A A

Leonid İliç Brejnev Kimdir?

Leonid İliç Brejnev Sovyet devlet adamı. 19 Aralık 1906'da Kamenskoye'de (Ukrayna) doğdu. 1923'te Komsomol üyesi seçildi. Kursk Ziraat Enstitüsünü bitirdikten sonra, tarım üretimini teşkilatlandırıp, artırmak üzere 1927'de Urallar'da görevlendirildi. 1931'de komünist partisine girdi. Bir metalürji enstitüsünü bitirip Dynepralzerinjisk'te 2 sene mühendislik yaptı. 1938'de partide sürekli kadroya alındı. Prezidyum tarafından 1941'de albaylığa, 1944'te tümgeneralliğe yükseltildi. 1942 yılında 4. Ukrayna cephesinin siyâsî idâresini üstlendi.

Brejnev, 1950'de Moldovya Komünist Partisi'nde parti birinci sekreterliğine getirildi. 1952'de Sovyetler Birliği Komünist Partisi merkez komitesine ve parti sekreteryasına girdi. Prezidyuma yedek üye seçildi. 1953'te partinin bu merkez organlarından uzaklaştırılarak Kazakistan'a sürüldü. 1956'da, eski görevlerine yeniden döndü. Merkez komitesi prezidyumu asıl üyesi oldu. 1960 yılında, Sovyet yüksek prezidyumu başkanı sıfatıyla devletin başına geçti. Bu görevi bıraktıktan sonra, 1964'te parti birinci sekreterliğine yükseldi. Yüksek Sovyet Prezidyumu başkanı olan Podgorni ile birlikte Sovyet Devletinin ortak yönetiminde yer aldı. SSCB anayasasını hazırlama çalışmalarını yönetti. 1966'da yapılan yirmi üçüncü Kongrede Leninci ilkelere bağlılığını ilan etti. 1976'da mareşal oldu. 1977'de Podgorni'nin yerine Yüksek Sovyet Prezidyumunun başına getirildi. Böylece bütün muhaliflerini tasfiye etti.

1968'deki Çekoslovakya ayaklanmasını Varşova paktı üyesi beş devletle bastırdı. (Brejnev Doktrini). ABD başkanı Nixon ile Salt-1 antlaşmasını imzaladı. Başkan Carter ile Salt II Antlaşmasını 1979'da sonuçlandırdı. Babrak Karmal önderliğindeki Afganistan Demokratik Halk Partisi'ne karşı silahlı direniş örgütleyen ABD müdahalesine karşı 1979'da Demokratik Afganistan Cumhuriyeti yönetimi tarafından Sovyetler Birliği'nden yardım talep edildi. Bunun üzerine Afganistan'a Sovyet askerleri girmiş ve uzun ve kanlı bir savaş yaşanmıştır. Kendisine karşı çıkan Aleksandr Soljenitsin gibi kişileri vatandaşlıktan çıkartarak batıya sürmüştür. Brejnev, 10 Kasım 1982 Moskova'da öldü.

Brejnev Doktrini

Brejnev Doktrini, Sertlik yanlısı Sovyet liderlerinden L. Brejnev"in adıyla anılan, sosyalist bloğa dahil ülkelerden herhangi birinde rejimi tehlikeye düşürecek bağımsızlık hareketlerine göz yumulmaması gerektiğini, ayrıca herhangi bir ülkeye sosyalist rejimin yerleştirilebilmesi için diğer sosyalist ülkelerin müdahale hakkı bulunduğunu savunan doktrin ve Sovyetler Birliği'nin herhangi bir sosyalist ülkede rejim karşıtı bir gelişmeye karşı o ülke ve diğer sosyalist ülkelerdeki düzeni korumak amacıyla "büyük ağabey" olarak müdahalesini öngören siyâsî görüş. Eisenhower Doktrini'nin SSCB versiyonu olarak düşünülebilir. 1965 Macaristan, 1968 Çekoslovakya ve 1979 Afganistan müdahaleleri bu doktrin çerçevesinde gerçekleştirilmiş müdahaleler olarak değerlendirilmektedir.

1968 Prag Baharı döneminde Çekoslovakya'da gerçekleşen liberalleşme hareketine Sovyetler Birliği'nin kanlı bir şekilde müdahalesini meşru göstermek amacıyla Sovyet Devlet Başkanı Leonid Brejnev tarafından ortaya atılmış ve onun adıyla anılmıştır. Ocak 1968'de Çekoslovakya'da iktidara gelen Dubçek yönetiminin Sovyet tipi komünizmi sorgulaması ve sosyalizmi demokratik yollardan kurmaya çalışmasının sonucu 21 Ağustos 1968'de Varşova paktı orduları ülkeyi işgal ederek Prag Baharına son verdi. Bu olay herhangi bir Doğu Avrupa ülkesinde başlayacak sistem dışına kayma eğiliminin SSCB tarafından hoş görülmeyeceğinin işaretiydi. 12 Kasım 1968'de Brejnev komünist ülkelerin sadece sınırlı bir egemenlik hakkına sahip olduklarını ve eğer sosyalizm tehlikedeyse SSCB'nin müdahale etmekle yükümlü olduğunu söyleyerek Brejnev Doktrini olarak anılacak formülasyonu ilk kez dile getirdi.

Brejnev Doktrini, gerçekte genel sekreter Leonid Brejnev'in 13 Kasım 1968 tarihli Varşova nutkunda vurguladığı bir politika anlayışı olup, batılı uzmanların "Brejnev Doktrini" olarak adlandırdığı bir eylem anlayışıdır. Brejnev, söz konusu tarihte yaptığı konuşmanın bir bölümünde şöyle demiştir:

"Eğer sosyalizme düşman olan unsurlar, bazı sosyalist ülkelerdeki toplumsal gelişim sürecini kapitalizme doğru yönlendirmeye çabalarlarsa; bu, sadece söz konusu ülkenin veya ülkelerin sorunu değil; bütün sosyalist ülkelerin sorunudur."

Brejnev'in bu konuşmasının ardından, Varşova Paktı ülkelerinin sözü edilen kapitalistleşme hareketini yada hareketlerini engellemek amacıyla, birlik beraberlik içerisinde Çekoslovakya'ya askerî müdâhalede bulunması ve Alexander Dubçek'i tutuklatması, olayın SSCB'nin işgâli olarak yorumlanması çabalarını temelsiz kılmıştır. Bununla birlikte SSCB'nin aynı mantığı Afganistan'a müdahale sırasında da benimsediği yadsınamaz, ancak Afganistan'a yapılan askerî müdahale, Çekoslovakya'da gerçekleşenden farklı olarak, Varşova Paktı'nın ortak harekatı biçiminde değil, SSCB'nin yalnızca kendi inisiyatifiyle gerçekleşmiştir.

Dış politikada "barışçıl birlikte yaşama" söylemini benimsemiş Krusçev'i deviren Brejnev, dış politikasını Avrasyacılık anlayışına göre oluşturmuş, Batı'ya tekrar sırtını dönmüş, askerî müdahalelerden kaçınmamış, saldırgan bir tutum takınmıştır. Sağlam Stalinci olan Brejnev'in adıyla anılan bu doktrin, içlerinde kızıl ordu tankları dolaşan ve en ufak sebeple yenilerinin eklendiği Doğu Avrupa ülkelerinin bağımsızlıklarının ne kadar sözde olduğunu kanıtlar.

Brejnev, 12 Kasım 1968'de Polonya Komünist Partisi 5. Kongresi'nde yaptığı konuşmada sosyalist ülkeler arasında Çekoslovakya benzeri müdahalelerin normal olduğunu savunuyordu; bir sosyalist ülkedeki gelişmeler diğer sosyalist ülkeleri de ilgilendirirdi ve sosyalist bir ülkenin egemenliği dünya sosyalizminin çıkarlarıyla ters düşemezdi.Eğer böyle bir durum ortaya çıkarsa sosyalist ülkeler topluluğu adına yapılacak bir müdahale meşru bir hareket olacaktı.

Batı Avrupa komünist çevrelerinde büyük tartışmalara neden olan doktrin, Avrupa tipi komünizmi tetiklemiştir. Detant koşullarında diğer komünist yönetimlere SSCB'nin liderliğini dayatma çabasıdır. Brejnev Doktrini'ne karşı en önemli tepkiler İspanyol ve İtalyan Komünistleri başta olmak üzere Avrupalı komünistlerden geldi ve bu gelişme Avrupa Komünizmi için önemli bir uyarıcı durum oldu.

1987'de Gorbaçov'un "ulusal sosyalizmlere sıcak bakacağız" açıklamasıyla yara almış, 1989'da Polonya'da komünist olmayan ilk hükümetin kurulmasına Kremlin'in sessiz kalmasıyla son bulmuştur.Bu yıllar arasında Sinatra Doktrini'nin kabulü ve ardından gelen "Kendi yolunu kendi belirleme, kendi yolunda gitme" anlayışıyla Brejnev Doktrini, geçerliliğini tamamen kaybetmiştir.

Bu yazı 3086 defa okunmuştur.

FACEBOOK YORUM

Yorum

YAZARIN DİĞER YAZILARI

PUAN DURUMU

	Takım	O	G	M	B	A	Y	P	AV
1	Galatasaray	32	26	1	5	82	31	83	+51
2	Fenerbahçe	32	23	3	6	80	32	75	+48
3	Samsunspor	33	17	10	6	50	38	57	+12
4	Beşiktaş	32	15	7	10	49	32	55	+17
5	Başakşehir FK	32	15	11	6	54	45	51	+9
6	Eyüpspor	33	14	11	8	49	41	50	+8
7	Göztepe	32	12	10	10	53	40	46	+13
8	Trabzonspor	32	12	10	10	53	40	46	+13
9	Kasımpaşa	32	10	9	13	54	56	43	-2
10	Konyaspor	33	12	14	7	41	45	43	-4
11	Antalyaspor	32	12	13	7	35	55	43	-20
12	Gaziantep FK	32	12	14	6	41	45	42	-4
13	Kayserispor	32	10	11	11	40	50	41	-10
14	Çaykur Rizespor	32	12	16	4	38	50	40	-12
15	Alanyaspor	32	9	15	8	37	48	35	-11
16	Sivasspor	33	9	17	7	44	57	34	-13
17	Bodrum FK	32	9	16	7	24	37	34	-13
18	Hatayspor	32	4	21	7	35	66	19	-31
19	Adana Demirspor	32	2	26	4	28	79	2	-51

	Takım	O	G	M	B	A	Y	P	AV
1	Kocaelispor	37	20	8	9	64	40	69	+24
2	Gençlerbirliği	37	18	8	11	52	34	65	+18
3	Fatih Karagümrük	37	18	10	9	53	35	63	+18
4	İstanbulspor	37	19	14	4	64	38	61	+26
5	Erzurumspor FK	37	18	12	7	52	31	61	+21
6	Bandırmaspor	37	16	8	13	50	44	61	+6
7	Iğdır FK	37	16	11	10	56	31	58	+25
8	Boluspor	37	16	11	10	59	40	58	+19
9	Amed SK	37	14	8	15	43	33	57	+10
10	Çorum FK	37	14	11	12	49	42	54	+7
11	Ümraniyespor	37	14	12	11	48	41	53	+7
12	Esenler Erokspor	37	13	11	13	53	48	52	+5
13	Keçiörengücü	37	14	14	9	59	49	51	+10
14	Pendikspor	37	13	15	9	44	49	48	-5
15	Sakaryaspor	37	12	13	12	46	54	48	-8
16	MKE Ankaragücü	37	13	18	6	47	48	45	-1
17	Manisa FK	37	13	18	6	49	52	45	-3
18	Şanlıurfaspor	37	11	19	7	45	54	40	-9
19	Adanaspor	37	7	21	9	32	68	30	-36
20	Yeni Malatyaspor	37	0	37	0	14	148	21	-134

	Takım	O	G	M	B	A	Y	P	AV
1	Sarıyer	34	25	2	7	80	22	82	+58
2	Batman Petrolspor	34	26	6	2	64	24	80	+40
3	GMG Kastamonuspor	34	19	3	12	57	29	69	+28
4	Adana 01 Futbol Kulübü	34	19	7	8	62	30	65	+32
5	Altınordu	34	16	7	11	57	35	59	+22
6	Beykoz Anadolu	34	15	11	8	47	46	53	+1
7	İskenderunspor A.Ş.	34	13	10	11	49	38	50	+11
8	1461 Trabzon FK	34	13	13	8	44	37	47	+7
9	Fethiyespor	34	11	13	10	32	40	43	-8
10	24Erzincanspor	34	10	13	11	45	52	41	-7
11	Kırklarelispor	34	10	14	10	42	44	40	-2
12	Sincan Belediye Ankaraspor	34	10	15	9	44	40	39	+4
13	İnegölspor	34	10	13	11	42	51	38	-9
14	Kepezspor FAŞ	34	9	16	9	37	46	36	-9
15	Isparta 32 Spor	34	7	15	12	33	51	33	-18
16	Karaköprü Belediyespor	34	7	19	8	39	52	29	-13
17	Altay	34	10	20	4	33	64	25	-31
18	Hes İlaç Afyonspor	34	0	33	1	6	112	5	-106

	Takım	O	G	M	B	A	Y	P	AV
1	Bursaspor	30	21	2	7	64	17	70	+47
2	Karşıyaka	30	18	6	6	56	28	60	+28
3	Muş Spor Kulübü	30	16	4	10	48	24	58	+24
4	Belediye Kütahyaspor	30	17	6	7	57	37	58	+20
5	Düzcespor	30	16	6	8	40	27	56	+13
6	Silifke Belediye Spor	30	14	9	7	51	36	49	+15
7	Anadolu Üniversitesi	30	13	9	8	39	32	47	+7
8	Artvin Hopaspor	30	10	11	9	26	30	39	-4
9	Tokat Bld Plevnespor	30	7	13	10	27	32	31	-5
10	Kahramanmaraşspor	30	8	16	6	28	39	30	-11
11	Bulvarspor	30	7	14	9	35	58	30	-23
12	Kırşehir Futbol SK	30	7	15	8	26	48	29	-22
13	Bornova 1877	30	6	14	10	36	53	28	-17
14	23 Elazığ Futbol Kulübü	30	5	14	11	18	31	26	-13
15	Kuşadasıspor	30	7	20	3	25	51	24	-26
16	Ergene Velimeşe	30	6	19	5	17	50	23	-33

Tarih	Ev Sahibi	Sonuç	Konuk Takım
09/05/2025	Başakşehir FK	vs	Fenerbahçe
09/05/2025	Gaziantep FK	vs	Alanyaspor
10/05/2025	Eyüpspor	vs	Kasımpaşa
10/05/2025	Konyaspor	vs	Çaykur Rizespor
10/05/2025	Trabzonspor	vs	Galatasaray
11/05/2025	Sivasspor	vs	Bodrum FK
11/05/2025	Beşiktaş	vs	Adana Demirspor
11/05/2025	Göztepe	vs	Hatayspor
12/05/2025	Kayserispor	vs	Antalyaspor

Tarih	Ev Sahibi	Sonuç	Konuk Takım
10/05/2025	Adanaspor	vs	Boluspor
10/05/2025	Bandırmaspor	vs	Pendikspor
10/05/2025	Fatih Karagümrük	vs	Iğdır FK
10/05/2025	İstanbulspor	vs	Çorum FK
10/05/2025	MKE Ankaragücü	vs	Amed SK
10/05/2025	Sakaryaspor	vs	Esenler Erokspor
10/05/2025	Şanlıurfaspor	vs	Erzurumspor FK
10/05/2025	Ümraniyespor	vs	Manisa FK
10/05/2025	Yeni Malatyaspor	vs	Gençlerbirliği
11/05/2025	Kocaelispor	vs	Keçiörengücü

Tarih	Ev Sahibi	Sonuç	Konuk Takım
03/05/2025	Batman Petrolspor	2 - 0	24Erzincanspor
03/05/2025	İskenderunspor A.Ş.	0 - 1	Sarıyer
03/05/2025	Karaköprü Belediyespor	5 - 1	Isparta 32 Spor
03/05/2025	Beykoz Anadolu	1 - 2	GMG Kastamonuspor
03/05/2025	Adana 01 Futbol Kulübü	4 - 2	İnegölspor
03/05/2025	Fethiyespor	0 - 4	Sincan Belediye Ankaraspor
03/05/2025	Altınordu	3 - 0	Afyonspor Kulübü
03/05/2025	Altay	3 - 0	Kırklarelispor
02/05/2025	1461 Trabzon FK	0 - 0	Kepezspor FAŞ

Tarih	Ev Sahibi	Sonuç	Konuk Takım
26/04/2025	Artvin Hopaspor	7 - 2	Bulvarspor
26/04/2025	Muş Spor Kulübü	3 - 0	Anadolu Üniversitesi
26/04/2025	23 Elazığ Futbol Kulübü	1 - 1	Kuşadasıspor
26/04/2025	Bornova 1877	1 - 0	Kırşehir Futbol SK
26/04/2025	Karşıyaka	2 - 0	Bursaspor
26/04/2025	Tokat Bld Plevnespor	3 - 1	Silifke Belediye Spor
26/04/2025	Düzcespor	2 - 2	Belediye Kütahyaspor
26/04/2025	Ergene Velimeşe	2 - 1	Kahramanmaraşspor